Czy zastanawialiście się kiedyś, co by było, gdyby wasza babcia została uznana za kulturowe dziedzictwo? Babcie z Bistritsy nie muszą się nad tym zastanawiać, one po prostu są dziedzictwem! Najsławniejsze babcie w Bułgarii zostały wpisane na prestiżową listę Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości.Wszystko to za sprawą ich tradycyjnego śpiewu zawierającego w sobie elementy archaicznej muzyki.

Tzw. „biały śpiew”, czyli śpiew diafoniczny jest specyficzną odmianą polifonii, której głosy tworzą melodię złożoną z izvikva i buchi krivo. Izvikva dosłownie znaczy „krzyczeć”, a buchi krivo to nierówne ryki. Pozostali śpiewacy buczą w tym czasie monotonnie. Gdy czytamy ten krótki opis, łatwo wyobrazić sobie męczący hałas, w rzeczywistości jednak babcie swoim śpiewem wprowadzają słuchaczy w stan zupełnego zasłuchania i zadumy. Śpiew jest częścią większej całości, składającej się także z tańców i rytualnych praktyk. Obecnie śpiew i taniec wykonywane są raczej na scenie, ale Babcie nauczyły się tej sztuki od swoich mam i babć, które wykonywały je podczas autentycznych świąt.

Babcie z Bistritsy pełnią bardzo ważną rolę w przekazywaniu tej tradycyjnej wiedzy kolejnym pokoleniom bułgarskich kobiet. Oddalona o kilkanaście kilometrów od stołecznej Sofii Bistritsa stała się, za sprawą Babć, jedną z bardziej znanych bułgarskich wsi. Same Babcie odwiedziły już prawie 30 różnych krajów i mimo podeszłego wieku wciąż podróżują po świecie. Także podczas tegorocznego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich wykazały się siłą godną pozazdroszczenia. Wiele godzin w autokarze, deszcz i chłód, późne powroty do hotelu - Babcie nie poddały się i za każdym razem z uśmiechem wkraczały na scenę.

Wraz z zespołem Babcie prezentowały tradycyjny taniec horo wykonywany podczas wielu obrzędów i rytuałów. Podczas wykonywania horo tancerze trzymając się za paski poruszają się powoli w kierunku przeciwnym do kierunku wskazówek zegara. Horo jest tańcem typowym nie tylko dla Bułgarii, w rozmaitych wariantach występuje na terenie całych Bałkanów. Podczas Festiwalu horo stanowiło element obrzędu towarzyszącego rytualnemu przejściu dziewcząt z wieku dziecięcego w wiek kobiecy oraz tradycyjnym zwyczajom weselnym.

Bułgarski zespół ludowy „Bistritsa” zaprezentował się wspaniale, ale bez wspaniałych Babć występ nie byłby tym samym. Uśmiechnięte i zawsze gotowe do śpiewu Babcie stanowią wyraźny fundament zespołu promującego bułgarski folklor.

Anna Barbasz-Bielecka, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ